İngiliz The Economist dergisi, yapay zeka uygulamalarının psikolojik danışmanların yerini alıp alamayacağının masaya yatırıldığı, "Milyonlar Terapi İçin Yapay Zekaya Yöneliyor — Ama Teknoloji Buna Hazır mı?" başlıklı bir haber yayınladı.
Habere göre, ABD’de 23 yaşındaki Zane Shamblin’in ChatGPT ile konuştuktan kısa süre sonra intihar etmesi, yapay zeka destekli terapi alanında etik ve güvenlik tartışmalarını alevlendirdi. Olayın ardından ABD merkezli yapay zeka araştırma ve dağıtım şirketi OpenAI’ye aynı gün yedi farklı dava açıldı.
Şirket, olayın “yürek parçalayıcı” olduğunu söyleyerek inceleme başlattı ve kriz anlarında modelin daha hassas tepki vermesi için güncellemeler yapıldığını açıkladı. OpenAI’ye göre, kullanıcıların yalnızca yüzde 0,15’i intihar eğilimi içeren konuşmalar yapıyor.
Yapay zeka 'ucuz, ölçeklenebilir ve yorulmayan' bir ruh sağlığı çözümü sunabilir
Buna rağmen uzmanlar, yapay zeka terapistlerinin potansiyelinin çok büyük olduğunu, doğru şekilde düzenlenirse “ucuz, ölçeklenebilir ve yorulmayan” bir ruh sağlığı çözümü sunabileceğini düşünüyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, düşük gelirli ülkelerde psikolojik rahatsızlığı olanların çoğu tedavi görmüyor; zengin ülkelerde bile hastaların en az üçte biri hizmet alamıyor. Bu eksikliği yapay zekanın doldurabileceği tartışılıyor.
Wysa botu anksiyeteyi yüzde 100 azaltabiliyor
The Economist için yapılan YouGov anketine göre, katılımcıların yüzde 25’i yapay zekayı terapi amacıyla kullanıyor veya kullanmayı düşünüyor. İngiltere Ulusal Sağlık Servisi (NHS) ve Singapur Sağlık Bakanlığı, hâlihazırda Wysa adlı chatbot’u kullanıyor. 2022’de yayımlanan bir çalışmaya göre Wysa, depresyon ve anksiyeteyi azaltmada yüz yüze terapi kadar etkili.
Benzer şekilde Stanford Üniversitesi araştırmacıları, Youper adlı terapi botunun iki hafta içinde depresyon puanlarını yüzde 19, anksiyete puanlarını yüzde 25 düşürdüğünü saptadı.
Terapi için kullananların yüzde 74't ChatGPT'yi tercih ediyor
Ancak bu tür botlar kural tabanlı sistemler; dolayısıyla ChatGPT gibi büyük dil modelleri (LLM) kadar esnek değil. Avantajları, yanlış yönlendirme riskinin düşük olması; dezavantajları ise sohbetin daha az doğal ve etkileyici olması. 2023’te Digital Medicine dergisinde yayımlanan bir meta-analiz, LLM tabanlı botların depresyon belirtilerini azaltmada daha başarılı olduğunu gösterdi.
Kullanıcıların da tercihi bu yönde: Ankete katılanların yüzde 74’ü ChatGPT’yi, yüzde 21’i Google’ın Gemini’ını, yalnızca yüzde 12’si özel terapi amaçlı bir yapay zekayı kullandığını söyledi.
GPT-5, artık insanları daha az memnun etme eğiliminde
OpenAI, GPT-5’in artık daha az ‘insan memnun etme eğiliminde’ olduğunu, uzun oturumlardan sonra kullanıcılara “ara vermeyi” önerdiğini ve karar verme süreçlerinde doğrudan tavsiye vermek yerine artılarını eksilerini tartıştırdığını söylüyor.
Yeni projeler, LLM’lerin “insan sıcaklığını” koruyarak daha güvenli hale gelmesini hedefliyor. Dartmouth College tarafından geliştirilen Therabot, terapist ve hasta diyaloglarıyla özel olarak eğitildi. Denemelerde depresyon belirtilerinde yüzde 51, anksiyetede yüzde 31 azalma görüldü.
Terapi için özel tasarlanmış yapay zeka botları geliyor
ABD merkezli Slingshot AI, “terapi için özel olarak tasarlanmış ilk yapay zeka” olarak sunduğu Ash adlı botu piyasaya sürdü. Ash, kullanıcıya doğrudan uymak yerine itiraz eden ve sorgulayan bir terapist gibi davranıyor. Ancak Kaliforniya Üniversitesi’nden psikolog Celeste Kidd, “Ash gerçekten daha az uyumlu ama aynı zamanda daha beceriksiz; bazen söylediklerimi anlamıyor” diyerek temkinli yaklaşıyor.
ABD’de bazı eyaletler şimdiden sınırlama getirdi. Maine, New York ve Illinois dahil 11 eyalet, ruh sağlığı alanında yapay zeka kullanımını düzenleyen yasalar çıkardı. Illinois, terapötik (tedavi edici) iletişim yapan tüm yapay zeka araçlarını tamamen yasakladı.
Uzmanlara göre, yapay zeka terapistlerinin yükselişi kaçınılmaz görünüyor — ancak insan denetimi olmadan kullanıldığında “soğuk bir çeliğe dönüşme” riski de taşıyor.